جوشکاری اسپلیت تی روی لوله

اسپلیت تی (split tee) از اتصالات خطوط لوله است که جزوی ثابت از عملیات انشعاب گرم هات تپ (Hot tap) محسوب می شود. از این رو نصب اسپلیت تی روی لوله از گام های اساسی در پیشبرد عملیات هات تپ بوده و مجریان عملیات هات تپ باید دانش و تخصص کافی در این خصوص را انباشته باشند. چه بسیار پروژه هایی که به دلیل فقدان دانش فنی و مهندسی کافی، یا فقدان اپراتورها و جوشکاران متبحر خطوط لوله، حین انجام جوشکاری split tee روی لوله دچار سانحه و ایجاد خسارت انسانی و مالی شده اند. از این رو توجه به فاکتورهای تعیین کننده در جوشکاری اسپلیت تی روی لوله از جمله مواردی است که پیش از انجام عملیات هات تپ باید نسبت به آن اهتمام ورزید.

جوشکاری اسپلیت تی
جوشکاری اسپلیت تی split tee

به طور کلی به دو دلیل روی خطوط لوله زنده و فعال که سیال درون آنها در حال جریان است یک اتصال سه شاخه اسپلیت تی نصب و جوشکاری میشود. دلیل اول ایجاد یک ورودی برای انشعاب جدید و انجام عملیات هات تپ روی آن. و دلیل دوم بمنظور تعمیر بخش یا بخش هایی از لوله که بدلیل شرایط محیطی دچار خوردگی شده است یا به دلایل مکانیکی دچار آسیب و خرابی شده است. آنچه که در این خصوص حائز اهمیت است جوش دادن split tee روی لوله به نحوی است که حین انجام عملیات هات تپ یا تعمیرات مورد نظر آسیبی از جانب اسپلیت تی و محل اتصال آن به لوله، به کل مجموعه و عملیات مورد نظر وارد نیاید.

به لحاظ فاکتورهای متالورژیکی، جوشکاری اسپلیت تی از اهمیت زیادی برخوردار است. چنان که می دانیم ناحیه جوش سرعت خنک شدن بسیار بالایی دارد و خط جوش سریعاً تثبیت می شود. علاوه بر این شکل بندی فیله جوش در مقایسه با لوله های دارای ضخامت نسبتاً پایین در مقابل شکنندگی بسیار حساس تر است چرا که دیواره ضخیم اسپلیت تی روی آن محدودیت هایی ایجاد می کند. از این رو فیله جوش یا خط جوش اتصال split tee روی لوله باید از دقت و صحت ویژه ای برخوردار باشد. در غیر این صورت گرچه از طریق عملیات حرارتی می توان مجموعه را کمی به حالت تعادل بازگرداند، اما در مجموع این تعادل ناکارآمد و غیر سازنده است.

بنابراین در جوشکاری اسپلیت تی روی خطوط لوله باید به عوامل زیر به عنوان متغیرهای تعیین کننده توجه داشت:

  • همگنی و یکنواختی خط جوش: خط جوش نباید دچار عدم تعادل برجستگی و فرو رفتگی و هر گونه موردی باشد که همگنی خط را دچار چالش میکند. در صورت بروز هر گونه ایراد از این قسم پیش از بهره برداری از اسپلیت تی باید نسبت به رفع ایردات اقدام کرد.
  • فقدان هر گونه خوردگی و چاله های جوش: وجود هر گونه حفره و چاله جوش در جوشکاری split tee می تواند در آینده باعث بروز نشتی در ناحیه شود و اگر سیال درون لوله حاوی مواد شیمیایی خطرزا، یا قابل اشتعال و احتراق باشد، نه تنها با مشکلی نظیر برون رفت سیال و افت فشار، بلکه با خطراتی نظیرآتش سوزی یا انفجار در خط لوله باشد.
  • استحکام خط جوش متناسب با ضخامت لوله و اسپلیت تی: در این خصوص باید تدابیر ویژه مهندسی در خصوص نوع الکترود مورد استفاده برای انجام جوشکاری split tee اتخاذ کرد. همچنین اپراتور باید نسبت به تعداد پاس های جوش مورد نیاز توجیه شده باشد. در این خصوص اطلاعاتی نظیر فشار سیال و ضخامت لوله اصلی بسیار حائز اهمیت هستند.
هات تپ
هات تپ

تست های مورد نیاز روی اتصال اسپلیت تی

از آنچه تا کنون شرح داده شد می توان نتیجه گرفت اصلی ترین فرایند حین ساخت اسپلیت تی و نیز حین نصب اتصال اسپلیت تی روی لوله جوشکاری می باشد. اصلی ترین تست هایی که برای حصول اطمینان از صحت عملکرد split tee نیز انجام می شود تست های جوش است. در واقع تست اتصال اسپلیت تی به این منظور انجام می شود تا مطمئن شویم خطوط جوش قطعات اسپلیت تی روی هم، و خطوط جوش اتصال split tee روی لوله از همگنی و استحکام لازم برای تحمل فشار خط و فشار لوله اصلی برخوردارند. برای دستیابی به این هدف انجام دو سری تست ضروری به نظر می رسد:

  • تست جوش اسپلیت تی: برای کسب اطمینان از این که سازنده split tee این اتصال را به نحو احسن ساخته است روی خطوط جوش اتصال تست جوش انجام می شود. تست های جوش PT، رادیوگرافی و اولتراسونیک اصلی ترین آزمون هایی است که برای کسب اطمینان از این مسئله به انجام می رسند. در تست جوش PT روی خطوط جوش پودر مخصوصی پاشیده می شود و سپس خط جوش توسط بازرس آشنا به تست PT مورد آزمون قرار می گیرند. نقاط یا بخش هایی از جوش اتصالات و قطعات اسپلیت تی که دارای ایراد می باشند خود را نشان داده و توسط بازرس به سازنده split tee گوشزد می شوند. در این صورت انجام عملیات اصلاحی و ترمیمی بسیار راحت خواهد بود چرا که نقاط یا بخش های دارای ایراد به سرعت توسط سازنده اسپلیت تی اصلاح و رفع خواهند گردید. در تست رادیوگرافی آزمون توسط عکس های رادیوگرافیک انجام می شود. در این آزمون تصاویر عمق جوش، ضخامت و چاله‌های جانبی یا درونی جوش خود را نشان داده و به این ترتیب سازنده اسپلیت تی جهت رفع ایرادات توجیه می گردد. در تست های اولتراسونیک (UT) امواج فراصوت به داخل خط جوش ارسال می گردد و این امواج مادامی که خط جوش پیوسته، همگن و یکنواخت است به صورت خطی مسیر خود را ادامه می‌دهد اما به محض مواجهه با خوردگی یا هر عیب دیگری دچار نوسان شده و به این صورت بازرس جوش را نسبت به وجود ایراد روی خطوط جوش مطلع می گرداند. سازنده اسپلیت تی باید نسبت به این گونه موارد آگاهی کامل داشته و ترجیح بر آن است که خود پیشاپیش تست های مورد نیاز را به انجام رسانده باشد تا ایراد از طریق بازرسین پیدا نشود.
  • تست فشار اسپلیت تی: پس از نصب اسپلیت تی روی لوله نیز به دو منظور می بایست روی اتصال تست انجام شود. اول به جهت مطمئن شدن از این که split tee فشار وارده از ناحیه سیال را پس از بهره برداری تحمل خواهد کرد و دوم اینکه مازاد بر تست جوش های انجام گرفته، مجری هات تپ باید از صحت عملکرد split tee در فاز عملیاتی نیز اطمینان حاصل کند. باید مطمئن شد که آیا split tee ساخته شده در فاز اجرایی قادر به مقاومت در برابر فشار سیال هست یا نه. تست های جوش فقط صحت فرایند جوشکاری را نشان می دهند و میزان استحکام اتصال اسپلیت تی در مقابل فشار و دمای سیال را اثبات نخواهند کرد. به این منظور باید این اتصال تحت فشار عملیاتی به مقداری کمی بیش از فشار واقعی خط قرار گیرد تا مطمئن شویم که این اتصال قادر به مقاومت در برابر سیال هست یا نه. میزان فشار وارده در تست به اسپلیت تی معمولاً ۱/۱ برابر فشار واقعی سیال درون خط لوله خواهد بود.

این آزمون‌ها مختصاتی دقیق از میزان صحت و دقت اسپلیت تی ساخته شده و نصب شده روی خط لوله به منظور انجام عملیات هات تپ یا انجام تعمیرات لازم روی خطوط لوله بشمار می‌روند. از سوی دیگر این آزمون‌ها معیار مناسبی برای سنجش و ارزیابی عملکرد سازندگان و تأمین کنندگان split tee محسوب می شوند. مجریان هات تپ و سازندگان split tee نیز از طریق این تست ها نه تنها در راستای یپشبرد اهداف خود در انجام عملیات هات تپ یا تعمیرات مورد نظر اقدام می کنند، بلکه می توانند سنجش و پایشی از مجموعه عملکردی خود در طراحی، ساخت و نصب اسپلیت تی داشته باشند. از طریق این تست ها و ایرادیابی موارد زیان‌بار بر پروژه، سازنده اسپلیت تی می تواند کل فرایندی که نهایتاً به نصب اتصال روی لوله منتهی می شود را مورد ارزیابی قرار دهد و منشأ بروز ایراد را پیدا کند. این ایراد ممکن است در طراحی و مهندسی اتصال باشد. به این معنا که طراحان split tee پس از دریافت اطلاعات و مشخصات فنی خط و سیال برآوردی غلط از اسپلیت تی (split tee) که باید ساخته شود داشته باشند و در پروسه طراحی و تدوین دستورالعمل ساخت اسپلیت تی دچار ایراد شده باشند. ممکن است طراحی ها و دستورالعمل های ساخت و نصب صحیح باشند ولی بدلیل عدم کیفیت مواد و ابزار و تجهیزات، و ناکارآمدی و فرسودگی دستگاه های مورد استفاده برای ساخت اسپلیت تی این مشکل بروز یافته باشد. مشکل می تواند در سطحی دیگر و در فرایند ساخت و نصب اتفاق بیفتد؛ به این معنا که هم فرایند طراحی و تدوین دستورالعمل اسپلیت تی، و هم تجهیزات مورد نیاز دارای صحت کامل باشند اما بدلیل عدم مهارت یا بی دقتی اپراتورهای ساخت و مونتاژ، split tee دچار مشکل شده باشد. مورد آخر از ایرادات بیشتر از سایر موارد تکرار شده است و از این رو استانداردها همواره بر این نکته تأکید دارند که اپراتورهای جوشکاری و ساخت باید واجد صلاحیت و قادر به انجام عملیات باشند و بر تمامی اصول و فروع جوشکاری اتصالات خطوط لوله، و جوشکاری روی خطوط لوله حاوی سیال اشراف داشته باشند همچنین تأمین بهترین تسهیلات جهت افزایش میزان تمرکز نیروی کار حین جوشکاری از الزامات محسوب می‌شود. ارائه تسهیلات کافی حین استراحت و کار گرچه به ظاهر اثری حاشیه ای و جانبی بر فرایند دارند، اما واقعیت امر این گونه نیست و از این رو استانداردهای بین المللی معتبر ضمن اذعان بر اهمیت فاکتورهای فنی و ایمنی، بر این نکته نیز بسیار اصرار داشته اند.

split tee
نصب اسپلیت تی

طبیعتاً هر چه سایز لوله اصلی و علی الخصوص سایز انشعاب مورد درخواستی برای انجام عملیات هات تپ یا تعمیری بیشتر باشد، هم فرایند ساخت و نصب و هم تست جوش و فشار split tee حساسیت های بیشتری خواهند داشت. برای سایزهای بسیار کوچک اصولاً استفاده از اسپلیت تی توصیه نمی شود مگر آنکه مورد استفاده ضروری داشته باشد. در این موارد اغلب از اتصالاتی نظیر سدل نیپل (saddle nipple) و حتی ولدولت (Weldolet) بهره گرفته می‌شود. اما برای عملیات های با سایز بزرگ استفاده از اتصال اسپلیت تی ضروری است.

خصوصاً در مورد عملیات های سایز به سایز فرایند طراحی و ساخت اسپلیت تی بسیار باید دقیق باشد، چرا که ضریب استحکام اتصال در این موارد متغیر کلیدی محسوب می شود. به طور کلی هر چه نسبت سایز انشعاب به سایز لوله اصلی نزدیک تر باشد باید جوانب و احتیاطات لازم را بیشتر مد نظر داشت. در خصوص split tee سایز به سایز طبیعتاً این حساسیت بیشتر خواهد شد چرا که با افزایش نسبت سایز انشعاب به سایز لوله اصلی ضریب شکنندگی اسپلیت تی در مقابل فشار سیال و لوله بیشتر خواهد شد.

 

پروژه های استاپل

استاپل یا انسداد خطوط لوله (Stopple) یکی از فرایندهای ویژه خطوط لوله است که شرکت پیشگام صنعت ابزار سوابق موفقیت آمیزی در زمینه اش دارا می‌باشد. این عملیات در شرایطی لازم می‌آید که بخشی از خط لوله دچار خرابی شده و تعمیر و تعویض آن روی خط و زمانی که سیال در آن جریان دارد ممکن نیست. یا برای مثال نیاز به نصب تجهیزاتی درون خطوط لوله وجود دارد که بدون قطع جریان و تخلیه خطوط امکان پذیر نیست. در چنین شرایطی بمنظور تعمیر، تعویض یا نصب قطعات و تجهیزات بجای بهره بردن از روشهای سنتی، از روش استاپل یا انسداد خطوط لوله استفاده می‌شود. در روش‌های سنتی به منظور اعمال هر یک از تغییرات فوق می بایست خط لوله از سیال تحلیه شده و بدین ترتیب جریان امور فنی مجتمع صنعتی مذکور برای چندین روز مختل خواهد شد.

لاین استاپ
لاین استاپ

اما با استفاده از تکنولوژی استاپل، بدون نیاز به قطعی جریان سیال و بدون ایجاد اندکی اختلال در فرایندهای مجتمع، لوله از خط خارج شده و عملیات‌های مورد نیاز روی آن اعمال می‌شود. عملیات استاپل یک عملیات پیچیده و چند بعدی است که گرچه خود زمان بالایی را مصروف خود می‌کند اما مزیت آن در این است که فرایندهای مذکور بدون تزاحم در روندهای جاری مجتمع انجام خواهد شد. به عبارتی استاپل مستقل از فرایندهای جاری مجتمع انجام می‌شود و مراحل آن در شرایطی به پیش می روند که سیال درون لوله در جریان است. در ادامه و به منظور معرفی این فرایند مراحل عملیاتی استاپل به ترتیب ذکر می‌شوند:

ساخت اسپلیت تی سایز به سایز: برای انجام استاپل نیاز است که در درجه اول لوله از چهار محل سوراخ شود تا فضای داخلی لوله در دسترس قرار گیرد. لوله می بایست دست کم از ۴ محل در دسترس قرار گیرد؛ دو سوراخ ابتدایی و انتهایی بمنظور ایجاد خط فرعی بای پس و دو سوراخ میانی بمنظور ورود پلاگ درون لوله و انسداد خط. به این منظور چهار اتصال اسپلیت تی به صورت سایز به سایز ساخته و روی لوله جوشکاری می‌شود. این اتصالات معمولاً به صورت دائمی روی لوله خواهند ماند مگر این‌که برنامه ریزان مجتمع به هر دلیلی نسبت به استخراج آنها از خطوط تأکید داشته باشند. منظور از سایز به سایز بودن اسپلیت تی آن است که سایز پدهای سدل این اتصال که به لوله اصلی نصب می‌شوند، با قطر نیپل اسپلیت تی هم سایز باشد. به عبارتی سایز انشعابی که گرفته می‌شود با سایز لوله اصلی برابر خواهد بود.

نصب اسپلیت تی ها روی خط لوله: اسپلیت تی ها پس از اتمام فرایند ساخت روی لوله نصب و جوشکاری می‌شوند. محل نصب اسپلیت تی های مذکور بستگی به عوامل متعددی دارد؛ طول آن بخش از خط لوله که باید بریده و تعمیر شود، طول خط بای پس در نظر گرفته شده، مختصات کلی خط لوله و فشار خط از جمله عوامل اصلی در تعیین محل نصب اسپلیت تی ها خواهد بود.

نصب ولوها روی اتصالات اسپلیت تی: پس ار اتمام فرایند جوشکاری اسپلیت تی روی لوله ها، روی فلنج این اتصالات می‌بایست ولو نصب شود. نصب ولو به این منظور صورت می‌گیرد که اولاً برای انجام عملیات هات تپ روی لوله وجود ولو برای کنترل جریان سیال ضروری است و دوماً اینکه پس از اتمام فرایندها نیز فعالان مجتمع امکان کنترل جریان را داشته باشند. علاوه بر این خطوط فرعی بای پس نیز روی ولو نصب می‌شوند تا جریان سیال درون آنها  تحت کنترل باشد. باز کردن و بستن جریان درون خطوط بای پس از اموری است که مجری هات تپ و استاپل باید بدان دسترسی داشته باشد؛ به این منظور نصب ولو روی اسپلیت تی ضروری است. ولوها طبیعتاً هم سایز با سایز انشعاب بوده و کلاس فشارشان نیز متناسب با فشار طراحی و زنده سیال می‌باشد.

انجام عملیات هات تپ: در محل اسپلیت تی های نصب شده روی خطوط لوله عملیات انشعاب گرم هات تپ صورت خواهد گرفت. هدف از انجام عملیات هات تپ دسترسی پذیری به خط لوله و سیال آن بمنظور هدایت جریان سیال درون لوله است؛ به این ترتیب که از محل دو عملیات هات تپ اول و آخر یک خط فرعی بای پس، و از محل دو عملیات هات تپ میانی استاپل و انسداد خط صورت می گیرد. عملیات هات تپ عبارت است از سوراحکاری لوله حین جریان سیال. به عبارتی در زمانی که خط لوله زنده و در حال تداوم عملکرد فنی خود است، از محل نصب اسپلیت تی یک انشعاب جدید روی خط ایجاد می شود. عملیات هات تپ به دلیل پیچیدگی دارای حساسیت‌های ویژه فنی و ایمنی است و از این حیث عطف توجه به آن از وظایف مجریان استاپل است. در واقع هات تپ خط لوله به لحاظ فاکتورهای فنی و ایمنی، دشوارترین مرحله در انجام عملیات استاپل محسوب می‌شود و طبیعتاً بخش بالای توان فنی، و زمان انجام پروژه مصروف هات تپ خواهد شد. مجری عملیات باید حین فرایند هات تپ باید توجه داشته باشد که کلیه مراحل، خصوصاً استخراج کوپن بریده شده از لوله توسط کاتر دستگاه هات تپ دارای اهمیت بالایی می‌باشند. سوراخکاری لوله بدون استخراج کوپن علی الخصوص برای انجام عملیات هات تپ عوارض زیادی خواهد داشت.

نصب خط بای پس: چنان که اشاره شد اصولاً فلسفه انجام عملیات استاپل عبارت است از تعمیر خطوط  و تعویض قطعات بدون نیاز به قطع جریان سیال. بنابراین باید تدابیری اخذ شود که حین خارج شدن بخشی از خط لوله بمنظور انجام اقدامات اصلاحی خط لوله از کار نیفتاده و سیال همچنان روند جریانی سابق را حفظ کند. به این منظور می‌بایست یک خط لوله فرعی به صورت موقتی روی لوله نصب و تا زمان اتمام اقدامات اصلاحی و  بازگشت لوله اصلی به خط، جریان سیال را به درون این خط فرعی هدایت کرد. این خط در واقع یک قطعه لوله دو سر فلنج دار است که از یک سو به مجموعه اسپلیت تی و ولوی نصب می‌شود که عملیات هات تپ اول روی آن انجام شده است، و از سوی دیگر به مجموعه اسپلیت تی و ولوی نصب خواهد شد که عملیات هات تپ آخر روی آن انجام گرفته است. با استفاده از ولو می‌توان جریان سیال درون این لوله را هدایت و کنترل کرد. زمانی که مسیر منتهی به خط اصلی مسدود شده باشد، طبیعتاً سیال به این مسیر فرعی جریان یافته و به این ترتیب خط لوله همچنان کارکرد خود را حفظ خواهد کرد.

استاپل
استاپل

انجام عملیات استاپل: پس از نصب خط فرعی بای پس می‌توان عملیات استاپل یا مسدود کردن بخش مورد نظر خط لوله از جریان سیال را به انجام رساند. به این صورت که در سر دستگاه استاپل یک پلاگ مسدود کننده نصب می‌شود، دستگاه روی ولو نصب و پیچ و مهره می‌شود، سپس شفت پیشروی کرده و پلاگ از محل بریده شده توسط عملیات هات تپ به درون فضای لوله وارد می شود. حال پلاگ های مسدود کننده باز می‌شود و کل قطر داخلی لوله را پوشش می دهد تا جریان سیال درون لوله مسدود شود. پلاگ ها می‌توانند از جنس فلز، پلاستیک و آلیاژهای متنوع آنها باشند. حتی می‌توان از پلاگ‌های بادی برای انسداد خط استفاده کرد؛ مشروط بر اینکه پیش از انتخاب نسبت به محاسبات مورد نیاز اقدامات لازم انجام شده باشد. طبیعتاً پلاک مذکور باید توان مقاومت در برابر فشار، جریان و دمای سیال را داشته باشد. باید بتواند کاملاً به جداره داخلی لوله چسبیده و فضای آن را آب بندی کند، و باید قابلیت و دوام کارکردی طی چندین روز و چه بسار هفته و ماه را داشته باشد. بنابراین طراحی، تهیه و ساخت پلاگ استاپل به لحاظ مهندسی فرایندی حیاتی و حائز اهمیت قلمداد می‌شود و بروز هر گونه ایراد و خرابی در آن فلسفه استاپل را با چالش مواجه می‌کند.

تخلیه لوله و برش آن: پس از انجام موفق عملیات استاپل می‌توان بخش مسدود شده لوله از جریان که نیازمند تعمیرات لازم است را برید و از خط جدا کرد. باید توجه داشت که با وجود انسداد این بخش از لوله همچنان سیال از پیش در فضای آن محصور شده و بنابراین پیش از برش باید آن را کاملاً تخلیه کرد. با توجه به اینکه برش لوله احتراق ایجاد می‌کند وجود سیال یا حتی گازها و رسوبات سیال منشأ اشتعال و انفجار خواهند بود؛ بنابراین پیش از برش باید این فضا را کاملاً تخلیه کرد. بهتر آن است که برای برش لوله از برش سرد استفاده شود تا حتی در صورت وجود گازهای سیال خطری فرایند را تهدید نکند. پس از برش، می‌توان قطعه بریده شده را برای انجام عملیات‌های تعمیر یا نصب تجهیزات منتقل کرد.

نصب مجدد لوله: معمولاً روی لوله بریده شده یکی از عملیات‌های زیر صورت می‌گیرد؛ تعمیر لوله، نصب تجهیزات و تعویض لوله. تعمیر زمانی صورت می‌گیرد که لوله دچار آسیب در بخشی از خود گردیده است. برای مثال در اثر ضربه سوراخ و دچار نشتی شده باشد. یا ممکن است فرسوده شده و نیاز به تقویت داشته باشد. در مواردی دیگر بر حسب تغییر کارکرد نیاز است که مشخصات فنی لوله نظیر قطر آن کاهش یابد و… نصب تجهیزات زمانی روی می‌دهد که نیاز به اتصال تجهیزات کنترلی یا اندازه گیری روی لوله می باشیم. در این شرایط با استفاده از عملیات استاپل آن نقطه از لوله در دسترس مان قرار می‌گیرد. در نهایت تعویض لوله زمانی روی می‌دهد که به هر دلیلی انجام اقدام اصلاحی روی لوله موجود ممکن نیست.

پس از انجام اقدامات اصلاحی مورد نظر لوله مجددا روی خط نصب شده و برای احیای کارکرد آماده می‌شود. از آنجا که در محل نصب سیالی وجود ندارد می‌توان از طریق جوشکاری یا هر عملیات مورد نظر دیگر لوله را به محل سابق نصب کرد.

استخراج پلاگ های لاین استاپ: حال و پس از نصب مجدد لوله، می‌توان گفت که آنچه به لحاظ کارکردی از عملیات استاپل می‌خواستیم به انتها رسیده و اکنون زمان بازگرداندن لوله به حالت اول است. از این رو کلیه اتصالات و تجهیزاتی که حین عملیات استاپل روی مجموعه نصب گردیده بودند به ترتیب خارج می‌شوند. اول از همه پلاگ‌های مسدود کننده لوله که به همراه دستگاه استاپل در محل نصب مانده بودند، اکنون از مجموعه خارج و راه دسترسی سیال به محل جریان لوله اصلی بار دیگر باز خواهد شد. به این ترتیب لوله کارکرد خود را مجددا باز می‌یابد.

استخراج خط بای پس: اکنون که سیال مجددا روی خط لوله اصلی در حال جریان است دیگر نیازی به خط لوله فرعی بای پس نخواهد بود. بنابراین ولوهای ورودی و خروجی سیال به لوله بای پس بسته شده، سیال از فضای درون بای پس تخلیه و لوله باز و از محل خارج می شود.

line stop
انسداد موقت لوله

بستن سر ولو: حال و پس از اتمام فرایند استاپل، تنها اثری که از فرایندهای پیشین باقی مانده است، اسپلیت تی‌های چهارگانه به همراه ولوهای نصب شده روی آنها می‌باشد. در این خصوص راحت‌ترین کار برای خروج این چهار اتصال از فرایندها بستن ولوها و نصب یک فلنج کور روی هر یک از ولوهای مذکور است. البته برخی مواقع بهر دلیلی نیاز می‌شود که برخی اقدامات روی ولوهای مذکور صورت گیرد، اما در حالت کلی بهترین و سهل‌ترین راه برای رفع مسئله این ولوها بستن سر ولوها از طریق فلنج کور خواهد بود.

به این ترتیب و با سپری کردن گام‌های فوق عملیات استاپل یا انسداد خط لوله به پایان می‌رسد. لازم به ذکر است آنچه شرح داده شد فقط توصیفی از مختصات کلی و روندهای عمده کار محسوب می‌شد، چرا که فرایند استاپل در اجرا و در فاز عملیاتی بسیار پیچیده دارای متغیرهای عدیده، دارای حساسیت‌های منحصر بفرد ایمنی و بسیاز زمان بر است. تیم مهندسی و طراحی متبجر و اپراتورهای کارآزموده و مسلط بر فرایندها جزو الزامات ذاتی فرایند استاپل محسوب می‌شود.

صلاحیت مجریان هات تپ

هات تپ خطوط لوله و مخازن نفتی و گازی از جمله فن‌آوریهای رایج در خطوط لوله محسوب می‌شود که بدلیل نوین و به روز بودن بسیاری از صاحبین صنایع با الزامات و خطوط و روندهای آن آشنایی ندارند. البته این تکنولوژی نوین تا حدود زیادی جایگاه خود در صنایع نفت و گاز را یافته است اما فعالان سایر صنایع چندان با ماهیت و مزایای عملیات انشعاب گرم آشنایی ندارند. بنابراین بسیاری از انشعاب‌گیری‌ها در صنایع مختلف همچنان به روش سنتنی انجام می‌گیرد؛ به این شرح که برای ایجاد یک انشعاب مسیر خط لوله قطع، جریان سیال از آن تخلیه و سپس انشعاب‌گیری از آن انجام می‌گیرد. در این خصوص وظیفه مجریان هات تپ و فعالان این شاخه خدماتی در خطوط لوله است که فرایندهای لازم در خصوص آشنا‌سازی صاحبان صنایع به ظاهر غیر مرتبط را به انجام برسانند. چنان‌که می‌دانیم تصور رایج بر این است که عملیات انشعاب از خط لوله فقط در صنایع نفت و گاز و مجتمع‌های پالایشگاهی دارای کاربرد است، اما واقعیت این است که هر واحد صنعتی که در صدد ایجاد یک انشعاب جدید روی خطوط لوله خود است می‌تواند از مزایای این فرایند بهره ببرد.

انشعاب گیری گرم
عملیات انشعاب گرم

نکته دیگر و مهم‌تر آن است که حتی بسیاری از آشنایان با این فرایند نیز درکی نسبت به پیچیدگی و محدودیت‌های فنی و ایمنی عملیات انشعاب داغ نداشته و حین انتخاب مجری هات تپ به فاکتورهایی نظیر هزینه پایین‌تر و تزاحم فنی کمتر و مواردی از این نظر بسنده می‌کنند، غافل از این‌که انشعاب گرم خطوط لوله و مخازن فرایندی بس پیچیده‌تر و فنی‌تر نسبت به این قسم تصورات بشمار می‌آید. عملیات هات تپ بر اساس استانداردهای معتبر بین‌المللی فرایندی دارای متغیرهای عدیده فنی، محیطی، ایمنی و مدیریتی است که کاستی و ضعف در هر یک از این مؤلفه‌ها نه تنها عملیات هات تپ را با چالش مواجه می‌کند، بلکه می‌تواند منشأ صدمات و آسیب های جبران‌ناپذیر و خسارات اقتصادی مشهود باشد. از این رو انتخاب مجری واجد صلاحیت برای انجام انشعاب به روش گرم یکی از اصول و پرنسیب‌ها در اطمینان بخشی به فرایندهای جاری و ویژه هر مجموعه صنعتی است. در ادامه به برخی از ویژگی‌های یک پیمانکار واجد صلاحیت هات تپ بر اساس استانداردها می‌پردازیم:

– آشنایی با الزامات و اصول فنی کار هات تپ:

مجری هات تپ باید بر استانداردها و معیارهای مرتبط با فرایندهای مربوط به انشعاب گیری تسلط داشته باشد. آشنایی با الزامات رفتاری خطوط لوله و توانایی آنالیز مشخصات فنی خط لوله و سیال از این جمله اند. بدون درک مواردی از این قسم مجری هات تپ توانایی طراحی فرایندها، تجهیزات و اتصالاتی نظیر اسپلیت تی را نخواهد داشت. همچنین آشنایی با استانداردهای و الزامات جوشکاری روی خطوط لوله از دیگر موارد مهم تلقی می‌شود، چرا که جوشکاری اسپلیت تی، سدل نیپل یا ولدولت روی خطوط لوله حاوی جریان سیال الزامات خاص خود را می‌طلبد که بدون اشراف بر آن‌ها عملیات بسیار خطرناک خواهد بود. از سوی دیگر اصول کار با دستگاه هات تپ، تسلط بر فرایند عملیاتی انشعاب گرم و توان درک فرایندها حین سوراخکاری لوله توسط کاتر دستگاه هات تپ از مواردی است که یک مجری عملیات انشعاب گیری گرم را تبدیل به پیمانکاری واجد صلاحیت  برای انجام هات تپ می‌گرداند.

مغفول ماندن این قسم موارد بر درخواست کنندگان عملیات هات تپ از نکاتی است که می‌تواند منشأ مشکلاتی جدی و اساسی برای ایشان شود.

– مهندسین، طراحان و اپراتورهای واجد صلاحیت:

تیم طراحی و مهندسی باید قادر باشد با دریافت اطلاعات فنی و محیطی مکان  و لوله‌ای قرار است عملیات انشعاب گرم روی آن انجام شود، فرایندهای لازم را با دقت کامل طراحی و نبدیل به دستورالعمل های لازم الاجرا برای اپراتورها پرداند. طراحی و ساخت اسپلیت تی، دستورالعمل جوشکاری قطعات اتصال اسپلیت تی، جوشکاری اسپلیت تی روی لوله، فرایند آماده سازی دستگاه هات تپ، شرایط باردهی، میزان باردهی، تعبیه مسیرهای تردد و مواردی از این نظیر توسط مهندسین انجام عملیات انشعاب داغ طراحی و تدوین می‌شود و از این رو بهتر آن است که ایشان تا جای ممکن تجربه و تخصص پیشبرد این امور را داشته باشند.

انشعاب از روش گرم
هات تپ خطوط لوله

از سوی دیگر مجریان فرایند اعم از جوشکاران و سازندگان اسپلیت تی، و نیز اپراتورهای هات تپ نیز باید نسبت به تمامی جنبه‌های کارشان آشنایی و تسلط کافی داشته باشند. فرایندهای مذکور حساسیت‌های خاص خود را دارند چون تماماً روی خطوط حاوی سیال انجام می‌شوند و از این‌رو خطر احتراق و اشتعال چه حین جوشکاری و چه حین انشعاب گیری گرم بسیار بالاست. از این‌رو اپراتورهای فرایندها باید به اصطلاح واجد شرایط باشند، به این معنی که نه تنها باید بر الزامات فنی کار اشراف داشته باشند بلکه خود در این زمینه صاحب نظر و دارای قدرت واکنش سریع و تصمیم‌گیری بر اساس دانش تجربی خود باشند. فقدان چنین اپراتورهای طبیعتاً بر ضریب ایمنی فرایند هات تپ خواهد کاست.

– تجربه انجام عملیات هات تپ:

مچری عملیات انشعاب گرم باید در این زمینه دارای تجریه و دانش فنی کافی باشد. بدیهی است در صورتی که مجری هات تپ تجربه انجام عملیات روی خطوط لوله متفاوت حاوی سیالات متنوع و در شرایط محیطی متغیر را داشته باشد مواجهه وی با تجارب جدید مطمئن‌تر خواهد بود. از این‌رو حتی‌الامکان باید کار را به آن دسته از پیمانکاران انشعاب گرم سپرد که تجربه کافی در انجام موفق عملیات هات تپ را داشته باشند.

– تجهیزات مناسب برای انجام عملیات:

دستگاه هات تپ یک دستگاه با پیچیدگی‌های خاص خود می‌باشد و برای سایزهای انشعاب متفاوت مدل‌های مختلفی از این دستگاه وجود دارد. طبیعتاً پیمانکارانی که در زمینه ارائه خدمات انشعاب گرم با سایزهای مختلف آمادگی دارند در واقع توان تجهیزاتی خود در این زمینه را به رخ می‌کشند؛ این امر خود یک مزیت نسبی محسوب می‌شود چراکه درخواست کننده عملیات هات تپ ناچار نیست برای انجام عملیات‌های متفاوت به پیمانکاران متعدد رجوع کند. همچنین باید توجه داشت سایز انشعاب تنها معیار توان تجهیزاتی مجریان هات تپ نیست، بلکه در یک سایز واحد نیز بسته به شرایط پروژه و مشخصات فنی خط و سیال، فرایند تجهیز و آماده سازی دستگاه انشعاب گیری متفاوت خواهد بود. برای مثال برای عملیات‌هایی که اسپلیت تی یا سدل نیپل ارتفاع نیپل بالایی را می‌طلبند دستگاه هات تپ باید طوری تجهیز شود که شفت قابلیت پیشروی کافی را علیرغم ارتفاع بالای نیپل داشته باشد.

موارد ذکر شده بخشی از معیارهای تشخیص صلاحیت مجری عملیات انشعاب گرم محسوب می‌شود. بدون شک شاخصه‌های متعدد دیگر نظیر تسلط پیمانکار هات تپ بر فاکتورهای ایمنی و زیست محیطی، و نظیر آن نیز وجود دارد که پیمانکاران متبحر و واجد صلاحیت را از سایرین متمایز می‌گرداند. درخواست‌کنندگان عملیات هات تپ بدون توجه به این شاخصه‌ها و معیارها فرایند اجرایی حود را به مخاطره خواهند انداخت و از این رو عطف توجه به این فاکتورها بدون شک روند اجرایی پروژه انشعاب گیری به روش گرم روی خطوط لوله را برایشان تسهیل خواهد کرد.

هات تپ گیری
هات تپ hot tap