اسپلیت تی از اتصالات خطوط لوله است که به آن اتصال سه شاخه دو تکه تمام محیطی نیز گفته می شود. این اتصال چنان که از نام آن بر می آید دارای دو پد سدل مانند است که روی پد بالایی آن اتصالات نیپل و فلنج نصب می شوند. اتصال اسپلیت تی بهترین فیتینگ برای خطوط لوله ای است که حامل سیالات پرفشار هستند. همچنین هر چقدر نسبت سایز انشعاب به سایز لوله اصلی نزدیک تر می شود ضرورت استفاده از split tee بیشتر و بیشتر می شود. دلیل آن هم ضریب مقاومت بالای آن می باشد.
اتصال اسپلیت تی در مقایسه با سدل نیپل و ولدولت از موارد کاربردی بیشتری برخوردار است چرا که بسیار مستحکم تر از آن هاست. شکل هندسی این اتصالات نیز گویای امر است. اما اتصالاتی نیز داریم که در ظاهر کاملاً مشابه اسپلیت تی می باشند، خصوصاً زمانی که این اتصالات روی خط لوله نصب هستند هیچ تفاوت و تمایزی میان آن ها و split tee حس نمی شود اما از سوی دیگر هرگز دارای قابلیت کاربردی و مقاومت این اتصال نیستند. اصلی ترین این اتصالات نیپل جوشی با سدل تقویت کننده تمام محیطی است که یکی از انواع سدل نیپل محسوب می شود. این اتصال در ظاهر کاملاً مشابه با اسپلیت تی است و همچون آن یک نیپل، یک فلنج و دو پد سدل دارد که به صورت تمام محیطی و کمربندی دور تا دور محیط لوله ار پوشش می دهند اما یک تفاوت میان این اتصال و اسپلیت تی وجود دارد و آن هم مربوط به نحوه ساخت و اتصال آن روی لوله است.
در split tee چنان که می دانیم نیپل به همراه فلنج آن روی پد سدل مانند اتصال جوشکاری می شود و این قطعات با هم یک مجموعه را می سازند. پس از این فرایند است که مجموعه روی لوله نصب و جوشکاری می شود. اما نیپل های جوشی با سدل تمام محیطی از این حیث کارکردی همچون خود سدل نیپل دارند. به این معنا که ابتدا به ساکن نیپل روی لوله جوشکاری می شود و فلنج آن نیز نصب و جوشکاری می شود. تنها پس از این فرایند است که دو پد سدل روی لوله نصب و به هم فیت می شوند تا جوشکاری طولی شان روی لوله انجام شود. بنابراین سدل و نیپل در اینجا جداگانه روی لوله جوشکاری می شوند و از این حیث نمی توان این اتصالات را با اسپلیت تی یکی دانست.
بر حسب فرایند ساخت و نصب متمایزی که این دو اتصال دارند، کاربرد و موارد استفاده آن ها نیز متفاوت خواهد بود. این تفاوت به تفاوت های ماهوی شان بر می گردد که به آن ها کاربردهای جداگانه ای می دهد. برخی از این تفتاوت ها را به شرح زیر بر می شماریم:
- اسپلیت تی برای فشارهای بسیار بالا مورد استفاده قرار می گیرد. البته نیپل جوشی با سدل تمام محیطی نیز همین طور است اما اگر فشار مجموعه از سقف مجاز قابل تحمل نیپل جوشی فراتر رود چاره ای جز استفاده از split tee نخواهد بود. در اسپلیت تی از آن جا که پد، نیپل و فلنج یک کل انداموار را تشکیل می دهند ضریب مقاومت در برابر فشار سیال و همچنین فشار لوله برای دفرمه شدن به طرز محسوسی افزایش خواهد یافت.
- هر چه نسبت سایز انشعاب به قطر خط اصلی نزدیک تر شود ضریب اطمینان نیپل جوشی با سدل تمام محیطی کمتر خواهد شد و استفاده از اسپلیت تی توجیه بیشتری خواهد داشت. معمولاً تا نسبت ۷ همچنان می توان از نیپل جوشی استفاده کرد و البته با اتخاذ تدابیر ویژه مهندسی می توان این نسبت را تا ۰٫۸ نیز بالا برد، اما زمانی که این نسبت بالاتر برود دیگر نیپل های جوشی قابل استفاده نخواهند بود. برای عملیات های سایز به سایز خصوصاً زمانی که سایز بالا می باشد استفاده از split tee اکیدا توصیه می شود.
- هر چه سایز انشعاب گیری از خط لوله بالاتر می رود باز هم توصیه به استفاده از اتصال اسپلیت تی اکیدتر خواهد بود. اسپلیت تی با توجه به ضریب تحمل بالای خود تا سایز ۶۰ اینچ را به سادگی تحمل می کند. اگر اصول ساخت این اتصال به درستی رعیات شده باشد می توان با اطمینان نسبت به مقاومت آن در برابر هر سیالی تا سایز ۶۰ اینچ صحبت کرد، اما در صورتی که تدابیر ویژه در خصوص ساخت آن اندیشیده شده باشد می توان حتی تا سایز ۱۰۶ اینچ نیز از اسپلیت تی بهره برد. تقویت این اتصال، افزودن قطعات پشتیبانی کننده به آن و تبدیل آن به فول سدل و اقداماتی از این دست، مؤلفه هایی هستند که می توان با استفاده از آن ها ضریب تحمل این اتصال در برابر فشار سیال و فشار لوله برای دفرمه شدن را افزایش داد. این مؤلفه ها در نیپل جوشی با سدل تمام محیطی قبل استفاده نیستند. از ین رو در سایزهای بالا توصیه می شود که مجریان و پیمانکاران پایپینگ، هات تپ واز این قبیل پروژه ها تن به ریسک نداده و از تصال اسپلیت تی استفاده کنند.
اتصال سه شاخه دو تکه با پوشش تمام محیطی بیشترین کاربرد را در عملیات انشعاب گرم هات تپ دارد. از آن جا که این عملیات خود درارای ماهیت ویژه است و فشار بالایی را به مجموعه وارد می کند بهترین اتصال برای انجام این عملیات اسپلیت تی می باشد. شرکت پیشگام صنعت ابزار صدها عملیات هات تپ را با استفاده از اسپلیت تی با موفقیت به انجام رسانده است و طی سالیان زیدی که از اغلب این پروژه های می گذرد اتصالات نصب شده به بهترین شکل ممکن، بدون هر گونه ایراد نظیر نشتی و سوراخ شدگی کارکرد خود را ادامه داده اند.