هات تپ یا انشعاب گرم خطوط لوله و مخازن یک فرایند چند مرحله ای و دارای متغیرهای پیش آماده سازی و آماده سازی متعدد است که در ارائه سرویس های خطوط لوله، مخصوصاً در مواقعی که نیاز به انشعاب گیری جدید روی لوله ها می باشد بسیار مورد استفاده قرار می گیرد. این سرویس در درجه اول به منظور در دسترس قرار دادن محتوای خطوط لوله مورد بهره برداری قرار می گیرد. در این عملیات سوراخ کاری و برش لوله، و ایجاد انشعاب جدید از ابتدا تا انتها بدون نیاز به هر گونه قطعی در جریان سیال صورت می پذیرد.
عملیات هات تپ پیش از آن که وارد فاز اجرایی و عملیاتی شود دارای فرایندهای پیش آماده سازی می باشد؛ مطالعات و طراحی های اولیه، طراحی و ساخت تجهیزات و اتصالاتی نظیر اسپلیت تی و…، آماده سازی فضای انجام کار، تهیه تأسیسات و تجهیزات مورد نیاز، مذاکره ها و زمان بندی ها در خصوص انجام عملیات هات تپ، اخذ پرمیت، بازرسی و پایش فرایندهای ایمنی و استانداردهای زیست محیطی در انجام عملیات و مواردی از این قبیل، گام های شکل دهنده عملیات هات تپ یا به عبارتی دیگر اقداماتی محسوب می شوند که برای وارد شدن به فاز اجرایی عملیات انشعاب گیری لوله به روش گرم بدان ها نیاز دایم. پس از انجام عملیات های پیش آماده سازی، نوبت به آغاز فاز اجرایی عملیات هات تپ می شود. تیم مهندسی و طراحی مجری عملیات هات تپ باید توجه داشته باشد که مهم ترین نکته پیش از آغاز عملیات، رصد و پایش کلیه مراحل پیشین است. مجریان هات تپ باید نسبت به تمامی عوامل تأثیرگذار بر فرایند حساسیت و توجه لازم را به خرج داده باشند. هماهنگی با تیم های برنامه ریزی واحد صنعتی در خصوص زمان انجام عملیات هات تپ بسیار حائز اهمیت است. از آن جا که عملیات هات تپ نیاز به سیال درون لوله دارد و ممکن است برنامه ریزی واحد صنعتی مذکور بر نوسان فشار و جریان سیال طی ساعات روز یا روزهای هفته باشد، بنابراین هماهنگی ها پیاپیش باید صورت گرفته شده باشد. باید فشار سیال در زمان عملیات مبتنی بر همان فشار طراحی عملیات هات تپ باشد. اگر دچار افت فشار جین انجام عملیات باشیم، خصوصاً در فاز جوشکاری اتصال روی لوله ممکن است دچار سانحه شویم. در هر صورت پس از انجام هماهنگی های لازم در خصوص پایش فرایندهای پیش عملیاتی، پروژه هات تپ وارد فاز اجرایی خواهد شد.
فاز اجرایی عملیات هات تپ به ترتیب شامل مراحل زیر خواهد بود و استفاده از تکنیسین ها و اپراتورهای مجرب در خصوص هر یک از مراحل ذکر شده جزو الزامات هات تپ می باشد بر اساس استاندارد تدوین شده هات تپ API-2201 اپراتورهای اجرایی عملیات انشعاب گرم باید واجد صلاحیت وشایستگی برای انجام وظایف مربوط به خود در خصوص عملیات هات تپ باشند. بر این اساس مراحل انجام عملیات به همراه یک فیلم که به صورت شماتیک عملیات انشعاب لوله به روش گرم را شبیه سازی کرده است ارائه می دهیم:
Install and weld fitting on the existing pipeline
در مرحله اول اتصال ساخته شده اعم از اسپلیت تی، سدل نیپل یا ولدولت روی لوله جای گذاری و نصب می شود. سپس می بایست طبق دستورالعمل تدوین شده از طرف تیم مهندسی و با توجه به فشار ماده درون لوله و سایر فاکتورهای فنی، جوشکاری اتصال روی لوله را به انجام رساند. این مرحله به لحاظ اهمیت وزنی کمتر از خود عملیات هات تپ ندارد و اصولاً صحت یک عملیات انشعاب گیری گرم یا hot tap تا حدود بسیار زیادی وابسته به نحوه جوشکاری فیتینگ روی لوله است. در صورتی که این اتصال ضعیف عمل کند مطمئناً در آینده نزدیک یا دور پس از انجام عملیات هات تپ، و چه بسا حین انجام انشعاب گیری گرم دچار مشکل و سانحه شویم. در فرایند جوشکاری پدهای فیتینگ به هم جوش داده می شوند و سپس لبه های جانبی اتصال به لوله جوشکاری می شوند.
Install valve on the fitting
پس از اتمام جوشکاری ولو روی ان نصب می شود. اتصال ولو روی فیتینگ به شرطی انجام می شود که پیش تر ولو مورد تست و بازرسی قرار گرفته باشد.
Install Hot Tap Machine on the Valve
سپس دستگاه هات تپ که پیشتر مراحل آماده سازی و تنظیم آن انجام شده است روی ولو نصب شده و مجموعه برای انجام عملیات انشعاب گیری گرم تمام و کمال آماده می شود.
Perform Hot Tap through the open Valve
سپس عملیات انشعاب گرم هات تپ توسط یک اپراتور مجرب و مسلط بر فرایندهای جاری حین عملیات انشعاب گرم صورت می گیرد. این اپراتور باید توانایی واکنش سریع، تشخیص روند کار و درک رویدادهایی باشد که ممکن است به لحاظ چشمی قابل رؤیت نباشد. عملیات هات تپ شامل پیشروی شفت و کاتر می باشد تا زمانی که برش لوله کامل شود وکوپن یا همان تکه بریده شده از لوله به طور کامل از لوله جدا شود. تشخیص این امر نیز بر عهده اپراتور مجری انجام هات تپ است. وی به دو صورت می تواند پی ببرد که در چه زمانی بر تکمیل شده است. اول زمانی که باردهی سبک تر می شود و اصطلاحاً زیر دست اپراتور حین انجام عملیات خالی می شود. به این معنا که دیگر فشاری از جانب لوله متوجه اپرتور که در حال باردهی است نمی شود. به این صورت می توان دریافت که باردهی تمام شده و کاتر از این به بعد آزاد می چرخد. روش دوم تشخیص زمان اتمام عملیات هات تپ از طریق محاسباتی است که پیشاپیش صورت گرفته است. تیم مهندسی انجام عملیات انشعاب گیری پیش از عملیات می بایست میزان پیشروی لازم برای تکمیل فرایند هات تپ را محاسبه ودر اختیار اپراتورها قرار دهد. طبیعتاً با محاسبه میزان پیشروی حین انجام هات تپ می توان پی برد که چه زمانی عملیات به اتمام رسیده است.
Retract cutter assembly
برش لوله حین انجام عملیات هات تپ به این ترتیب به وقوع می پیوندد که ضمن پیشروی شفت، کاتر و مته راهنما به لوله نزدیک تر می شوند تا این که در اولین نقطه، مته راهنما با لوله درگیر شده و ظروع به سوراخ کردن لوله می کند. ضمن پیشروی سوراخکاری ادامه می یابد تا این که کاتر دستگاه انشعاب گرم نیز به لو.له رسیده و ضمن حرکت دورانی خود حول محور مته راهنما، به سایز خود برش لوله را آغاز می کند. سایز کاتر در واقع سایر انشعاب ما می باشد. این فرایند باید تا جایی ادامه داشته باشد که کاتر سراسر دیواره لوله به سایز خود را ببرد و بخشی از لوله را از آن جدا سازد. بخش بریده شده کوپن لوله نامیده می شود. چنان که در تصاویر فیلم فوق نیز مشهود است، برش تا پیشروی کامل کاتر به فضای درونی لوله ادامه می یابد تا این که بخش مورد نظر از لوله کاملاً بریده شده و به پین های مته راهنما گیر کند.
A special device retains the coupon removed during the Hot Tap operation
حال که برش لوله به اتمام رسیده است، می توان عقب نشینی دستگاه از لوله و اتصالات را آغاز کرد. لازم به ذکر است کوپن بریده شده می بایست با پین های مته راهنما درگیر شده و به آن ها گیر کند تا ضمن عقب نشینی کاتر و مته، از لوله خارج شود. در تصاویر نیز پیداست که روی مته راهنمای چندین پین جای گزاری شده است. این پین ها که U شکل می باشند ضمن سوراخکاری لوله و پیشروی مته راهنما باز می شوند و به این ترتیب زمانی که عملیات برش به اتمام می رسد و در حال عقب نشینی دستگاه با کاتر آن هستیم، همین پین های باز شده با کوپن درگیر می شوند و در ادامه عقب نشینی، آن را به همراه خود به هارج از فضا حمل می کنند.
Close Hot Tapping Valve
پس از انجام مراحل فوق می توان گفت که عملیات به اتمام رسیده است و می توان دستگاه هات تپ را از مجموعه خارج کرد. پس از عقب نشینی کامل دستگاه هات تپ و کاتر آن، دریچه ولو بسته می شود و دستگاه هات تپ باز می شود. با خروج دستگاه هات تپ می توان پی برد که کوپن لوله از مجموعه استخراج شده است یا نه.
یکی از نکاتی که عملیات انشعاب گیری گرم را در تمامی مراحل اجرایی و عملیاتی با ابهام و دشواری هایی رو در رو می کند، این است که در کل فرایند هیچ گونه دسترسی و اطلاعاتی از آن چه در حین برش کاری لوله در حال انجام است وجود ندارد. به عبارتی دیگر اپراتور عملیات انشعاب گرم تمامی دریافت خود از آن چه در حال وقوع است را می بایست از روی تجربه و نشانه های فنی که حین عملیات از تجهیزات و اتصالات در می یابد کسب کند. این امر وی را با مشکلاتی رو در رو خواهد کرد. برای مثال صحت عملیات هات تپ زمانی کاملاً قطعی و حتمی خواهد بود که پس از اتمام عملیات و خروج دستگاه، کوپن را روی مته راهنما ببینیم. در غیر این صورت ممکن است مشکلی در فرایند پیش آمده باشد یا این که فرایند به درستی انجام شده باشد اما کوپن در میانه راه عقب نشینی به درون لوله افتاده باشد. در هر صورت زمانی می توان به هر یک از گزینه هایی از این نوع پی برد که دستگاه هات تپ را از مجموعه خارج کرده و عملیات را تمام شده تلقی کرده باشیم.
عملیات هات تپ یک فرایند تخصصی و جزو آیتم های ویژه در خدمات خطوط لوله نفت و گاز به شمار می رود. انجام این عملیات مستلزم تجربه و دانش فنی کافی، و توان و مهارت مناسب برای پیشبرد تمامی مراحل آن است. ما ضمن آشنایی با این فرایند در سال های دور، با شروع کارهای مقدماتی و تهیه و تدارک پیش نیازهای فنی و اجرایی، به مرور در زمینه اجرای عملیات انشعاب گرم سب تجربه کردیم و امروز پس از سال ها فعالیت اجرایی در این زمینه و انجام صدها عملیات انشعاب گیری هات تپ در مناطق مختلف به دانش و تجربه کافی در زمینه انجام عملیات های انشعاب گیری به روش گرم یا همان هات تپینگ شده ایم. توصیه می شود به منظور آشنایی بیشتر با سوابق و تجارب ما، و دانش و تخصص ما د این زمینه به سایر صفحات این وبسایت مراجعه فرمایید.
